Εικόνες της Παναγίας

Μία προσφιλής εικόνα της Παναγίας στους πιστούς είναι η «Γλυκοφιλούσα». Πηγή εμπνεύσεως είναι η γνωστή πρωτότυπη ιστορική εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσης της Ιεράς Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους.

Η ιστορία της εικόνας αυτής έχει σχέση με την εικονομαχία. Επί αυτοκράτορος Θεοφίλου στις πρώτες δεκαετίες του 9 αιώνα η σύζυγος του Συμεών Πατρικίου Βικτωρία, ευσεβής και ενάρετη γυναίκα, είχε στο σπίτι της την εικόνα αυτή. Όμως επειδή οι πολέμιοι των Εικόνων έψαχναν και στα σπίτια για εικόνες και τις έκαιγαν, η γυναίκα αναγκάστηκε να την απομακρύνει. Παρέλαβε την εικόνα, την πήγε στην ακροθαλασσιά της Κωνσταντινουπόλεως, και δεήθηκε στην Παναγία να την διαφυλάξει. Η Εικόνα στάθηκε όρθια και άρχισε να πλέει.

Παλαιωμένη εικόνη της Παναγίας σε mdf επιφάνεια, με πηλό, διακριτικό κρακελέ και ψηφιδωτή επιγραφή από πέτρες και άμμο.

Παναγία η Καρδιώτισσα, ή Παναγία η Καραιότησα, ή Παναγία η Καραιώτισσα.

Πρόκειται για εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας που βαστάζει το βρέφος του Ιησού στην αριστερή αγκαλιά της, επάνω στην καρδιά της. Χαρακτηριστικό του τύπου της Παναγίας της Καρδιώτισσας είναι η ιδιόμορφη στάση του παιδιού Ιησού που είναι γυρισμένο όλο προς την Παναγία με την πλάτη προς τον θεατή. Η παραλλαγή αυτή εφαρμόζεται σε σειρά κρητικών κυρίως εικόνων του 15ου αιώνα με σημαντικότερη την Καρδιώτισσα του Βυζαντινού Μουσείου, την οποία υπογράφει ο γνωστός Κρητικός ζωγράφος Άγγελος. Η στάση αυτή του παιδιού που εφαρμόζεται στην φυγή στην Αίγυπτο και τη Βρεφοκτονία ήταν γνωστή στη σημειολογία της μελλοντικής θυσίας του νηπίου Χριστού. Αποκαλυπτικό γι’ αυτή την εικονογραφική σχέση στοιχείο δίνεται στο απόκρυφο κείμενο του Μαρτυρίου του αγίου Ματθαίου, όπου ο Χριστός εμφανίζεται στον Απόστολο “εν σχήματι των ψαλλόντων εν τώ παραδείσω νηπίων”, εκεί γίνεται και η ταύτιση του παιδιού της Καρδιώτισσας με τα νήπια της βρεφοκτονίας του Ηρώδη.

Η αποτύπωση της Παναγίας Εγκυμονούσας σε εικόνα σπανίζει. Αν και η Εκκλησία μας αποδίδει μεγάλη σημασία στην μητρότητα μέσω των εορτών της (εορτασμός της συλλήψεως της Αγίας Άννας και του Τιμίου Προδρόμου, του γενεθλίου της Θεοτόκου και του Ιωάννη του Προδόμου) και παρά τον θεματικό συσχετισμό της με τον Ακάθιστο Ύμνο, η Παναγία Εγκυμονούσα, ως πρότυπο, δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην τέχνη της αγιογραφίας.

Αυτή η εικόνα της Θεοτόκου ήταν το μόνο αντικείμενο που σώθηκε από μια φοβερή πυρκαγιά, η οποία κατέστρεψε ολοκληρωτικά ένα μετόχι της μονής στην Κρήτη. Μεταφέρθηκε στην Ι.Μ. Κουτλουμουσίου, όπου εξακολουθεί να επιτελεί πολλά θαύματα, όπως μαρτυρείται από τους πατέρες της μονής και τους προσκυνητές.

Μία προσφιλής εικόνα της Παναγίας τόσο γνωστή στους πιστούς είναι και η «επιλεγομένη» Γλυκοφιλούσα. Πηγή εμπνεύσεως ή μάλλον μιμήσεως όλων αυτών είναι η γνωστή πρωτότυπη ιστορική Εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσης ως εφέστια της ι.Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους.

Η θαυμαστή ιστορία της, συνδέεται με την τραγική περίοδο της εικονομαχίας: Στις αρχές του 9ου αιώνα, στην Κωνσταντινούπολη μια ευσεβής γυναίκα η Βικτωρία, είχε στο σπίτι της την εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας. Φοβούμενη όμως το μένος των εικονομάχων προς τις εικόνες, αλλά και τις τιμωρίες που επέβαλλαν σε όσους χριστιανούς είχαν εικόνες ή τις έκρυβαν στις οικίες τους, αποφάσισε να την κρύψει για να την γλιτώσει από την καταστροφή.